The Only Republic of Bohol

Ni Felix B. Daray

.           “Even today, the people of Bohol are misled to believe that the Republic of Bohol was during the Dagohoy Revolution. It was not. The Republic of Bohol with its separate constitution and elected officials was declared on June 11, 1899.” ---Jess Tirol

Sa  panahon sa rebulosyon  ang probinsiya sa Bohol sakop sa Gobierno de Canton de Visayas o Federal Government of the Visayas, diin ang headquarter didto sa Santa Barbara Iloilo.   . Malinawon kaayo ang Bohol. Walay kaayoy mga pang-atake ug engkuwento sa puwersang Katsila ug mga Katipunero ang nahitabo.

Human giproklamar ni Hen. Emilio Aguinaldo ang  Unang Republika ng Pilipinas o First Philippine Republic niadtong Enero 23, 1899 sa Malolos Bulacan, nagapadayon ang Gobierno.   sanglit wala pay kagubot didto sa Bohol. Ug gani, wala silay kontak sa bag-ong kagamhanan ni Aguinaldo.

Pagka Pebrero 11, 1899 giatake ang headquarter sa Santa Barbara Iloilo sa mga invading nga mga mga Amerikano kay mipadayon nag silaab ang Gubat Pilipino- Amerikano. Ang Bohol nahimulag sa Gobierno Canton tungod sa pagkahagba niini. Apan malinawon  gihapon ang ilang probinsiya sanglit wala pay nahi-abot nga mga puwersang Amerikano.

Pagka Hunyo 11, 1899, ang mga mayores sa kalungsoran sa Bohol nagkatigom sa Provincial Capitol Building aron pagpanday og bag-ong konstitusyon. Ug diha-diha gidungan pagpili ang mga opisyales; ug malamposong gideklarar ang  Republic of Bohol.

Ang mga opisyales nga napili: Presidente, Don Bernabe Reyes; Bise Presidente, Don Salustiano Borja; Minister of Finance, Don Rafael Reyes; Minister of Justice, Don Eduardo Calceta; Minister of Police, Don Macario Sarmiento.

Misugod dayon ang paglihok ang mga opisyales sa pagmunag taxation, budget, police force, postal system ug departamento sa public works aron pagmintinar sa maayong kadalanan. Ang school system gidumala sa Romano Katolikong simbahan diin gipadayon pagtudlo ang Espanyol o Spanish language ug  BInisaya. Aduna silay kaugalingong selyo ug bandila. Ang Minister of Finance nagpahigayon og rehistro sa mga kayutaan. Daghang mga uncontested lots kay matod pa ni Judge Pedro Rich, “ lands were already registered even before the coming of the Americans, We know that during the Spanish  era only few parcels of lands were registeted.” KIni usa  sa magpamatuod nga  nahimo kini, sa hamubo nga panahon sa pag-exist sa  Republic of Bohol.”

Sa dihang misulod na ang mga invading American kay lagi gusto na nilang sakopon ang tibuok PIlipnas, giila ang pagkalihitimo sa ilang gobyerno. Nakabelib sila sa postal system, ug gitugotan nga nakaabot gawas sa nasod ang mga sulat tungod kay adunay  kaugalingon selyo o Bohol Republic  stamp. Aduna silay papel nga kuwarta nga gimarkahan ug Bohol Republic.

Ang Republic of Bohol nag-exist nga gawasnon sukad niadtong Hunyo 11, 1899 hangtod sa Marso 17, 1900. Nag-coexist ug nakig-coordinate sila sa mga misulod nga mga Amerikano hangtod  Septiyembre 1, 1900. Pagka Enero 1901,si Pedro Samson kauban sa 2,000 ka mga rebeldeng  Bol-anon misurender ngadto kang Hen. Hudges. Mipadayon sa  pagpangatake ang mga sundalong Kano kay gusto na nilang sakopon ang kinatibuk-ang Pilipinas,  ubos sa mando ni Hen. Wesley Merrit, ang unang US Military Government Governor sa Pilipinas.

Disyembre 23, 1901, sa negosasyon ni Pantaleon del Rosario, misurender ang kinagtibuk-ang puwersang  Bol-anon. Ug dinhi mabugto ang  Republic of Bohol. Pagka Marso 1917, pinaagi sa Commonwealth Act  2711, nahibalik pagkalungsod ang Bohol nga mao ang kasamtangan   karon.

Usahay man god, jagajagaan ang mga Bol-anon kay panahon sa Mayo mouli sa “Republic of Bohol” kay mamista. Matagbaw ka sa kaon kay eat all you can. Apan dili kini jagajaga kay tinuod nga adunay “Republic of Bohol”  kanhi nga mibarog sa panginahanglan ug katuyoan sa katawhang Bol-anon; nag-exist ug natala  sa kasaysayang PiIipinhon.

 Sa pagkatinuod, haom pod kon tawgon nato nga  “The one and Only Republic of Bohol,” tungod kay talagsaon; way nahitabo nga susama niini dinhi sa Pilipinas, didto ra sa Bohol.

Mabuhi ang Probinsiya sa Bohol nga kanhi Republic of Bohol. Karong tuig 2015 maoy ika-116  nga kasumaran sa pagkamugna niini niadtong Hunyo 11, 1899. 

Republic of Bohol

Palarong  Pambansa  sa Davao

Ni FELIX B. DARAY

Matag tuig gihimo ang kinatas-ang tigi sa nagkalainlaing sports, o dula nga gisalmotan sa tanang rehiyon sa atong nasod gikan sa nagkalainlaing eskuylahan pribado o publiko ang—palarong pambansa. Kini gipahigayon sa Department of Education sa pakig-alayon sa local government diin himoon ang dula. Ang mga hinashasang mananaog maoy pilian aron dalhon  sa hataas  nga kompitisyon batok sa ubang nasod sama  sa Asean ug Olympic Games diin kita sa kanunay madasigong  miapil gikan sa kanhiayng mga katuigan.

Niining tuig 2015, ang Palarong Pambansa didto gipahigayon sa Davao del Norte Sports and Tourism Complex  (DNSTC), sa Tagum City gikan sa Mayo  3  hangtod 9,  nga pagaapilan sa 17 ka rehiyon.

 Mayo 4, 2015, sa ikaduhang adlaw sa dula, alas 3 sa hapon, gihimo ang opening program,  embis unta sa unang adlaw. Kini gihimo aron mahatagan ug kahigayonan ang tanan nga motan-aw sa away ni Manny Pacquiao ug Mayweather. Ug human sa away, gipadayon ang mga dula. Ang pagparada sa mga atleta nagsugod sa Provincial Government Center paingon sa DNSTC diin didto naghulat ang mga mamumulong sila si DILG Secretary Mar Roxas, TESDA Director Joel Villanueva, ug Davao del Norte Governor Rodulfo del Rosario. Hapsay ang dagan sa parade, diin ang sequence gasugod sa unang rehiyon, ikaduha, ikatulo hangtod sa ika 16. Ang nagpaulahi ang delegado sa host nga rehiyon, ang Davao Region (Davraa). Nindot ug sadya kaayong tan-awon ang mga athletes, diin nagsulob og lain-laing customs o identity sa ilang pundok. Sama pananglit sa Rehiyon 7, Central Visayas nga nagsul-ob silag custom sa Sinulog; ang Rehiyon 6, Western Visayas nagsenina og Ati-atihan Festival; ang Rehiyon 12, Soccsksargen nagdala streamers sa hulagway ni pambansang kamao, Manny Pacquiao; ug ang Rehiyon 11, Davao Region nagdala og dagko nga hulagway sa agila o philippine eagle ug uban pang customs sa nagkalailaing rehiyon. Kolorpul kayo ang parade uban sa mga coaches ug mga opisyales

Sa dihang namulong na ang amahan sa probinsiya, Rodulfo del Rosario, mikalit og kisdom ang langit. Tungod sa kabalaka sa pagbundak sa ulan, gisayloan ang ubang parte sa programa. Apan bisan sa pagbusagak sa ulan, gipadayon ang field demonstrations gikan sa estudyante ug mga magtutudlo hangtod nahuman. “Ang pag-ulan usa ka blessings ka lagi nagkinahanglan na kitag ulan,” pasiaw sa manan-away nga nagpasilong sa ilang payong.

 Pagkagabii, midasmag ang bagang duot sa black bug sa mga sugang dagitab diin naghatag ug kabaho  sa sports complex. Sa nagapadayong kompitisyon medyo nakahatag og gamayng kabalda sa mga atleta apan kayang gipadayon ang naka schedule nga mga events.

Gikan sa unang adlaw, gidugok sa bagang duot sa katawhan ang sports complex diin madungog ang nagkadaiyang suliyaw, siyagit ug pakpak sa katawhan sa ilang kasadya ug pagmaya nga live nakita ang dula. Ang ubang dula didto gipahigayon sa ubang lugar sama sa University of Mindanao, Tagum University ug ubang tulonghaan sa Tagum. Puno gihapon sa kadaghang mananan-away kay libre lagi.

Sa kataposang adlaw ug kataposang dula sa kampeyonato sa basketball elementary level, maoy gipunsisokan sa bagang duot sa katawhan diin nagtigi sa kataposang hunat ang host team, Davao Region ug ilang gipalukapa ang Western Visayas sa score nga 67-66.  Kini ang kataposang bulawan nga ilang nakuha ug unang higayon ever sila nahimong kampeyon.

Kataposang adlaw, Mayo 9 sa buntag gihimong ang closing program sa sports complex.  Segun sa naandan, gihimo ang unity parade diin nagpundok ang mga atleta ug kotses by region. Ang Armed Forces of the Philippines paratroopers mipakita og exhibition banners nga:  “DavNor Best Palaro, Tell We Meet Again, and Maraming Salamat po.”

Sa pakigpulong pa ni DepEd Undersecretary Tonisito Umali, “ Davao del Norte hosted the best palaro ever, the best palaro closing ceremony ever.” Ug sa kataposang pulong- pasalamat ni Gob. Rodulfo del Rosario, “ang (DNSTC), Davao del Norte Sports and Tourism Complex is the most active sports in the country; is now capable of hosting Asean Games,” pasigarbo niya. Sa pagkatinuod kini ang pinakabag-o, moderno ug spacious nga sports complex sa Pilipinas sa pagkakaron.

Ang nakahakop og kinadaghanang medalya mao ang National Capital Rehiyon (NCR): 98 ka gold, 67 ka silver ug 71 ka bronze. Kini karon ang tul-id 19 ka tuig nilang pagharos. Ang ikaduha mao ang Rehiyon lV-A, (Calabarson) nga nakakuhag 51-41-49  ka mga medalya. Ug ang ikatulong dapit ang Rehiyon 6, Western Visayas nga nakasungkit og 42-48-41 ka mga medalya..

Ang Davao Rehiyon nga maoy host niining tuiga, nakakuhag 13 ka gold, 23 ka silver ug 30 ka bronze. Misaka kita sa ika-siyam sa over-all standing niining 2015. Mipakita tag dugang katakos diin niadtong miaging 2014, aduna lamay 10-20-21 ka medalya ang nabitbit. Kini ang resulta sa dugayng panahon sa pagbansay diin usa ka bulan ang training didto sa Tagum. Nalipay kong gatan-aw sa akong apo, si Mahr Angelo Daray nga nahiapail sa volleyball boys elementary level sa Davao Rehiyon. ”Bisan mig nangiwit didto, apan nalipay ko kaayo, once in my lifetime tingali ning higayon nga nakaapil ko,” niya pa.

Gawas sa mga medalya nga ilang nabitbit, ang tanang athletes adunay  cash allowance  nga dili moninos sa l0 mil pesos depende sa rehiyon ug ubang mga incentive fees. Hinuon, nalipay ang tanang delegasyon tungod kay ang 17 ka rehiyon  nga miapil, nakabitbit gyod og pinakaminos duha ka  bulawan sa ilang pagpamauli.

Mabuhi! ang 2015, Palarong Pambansa.

Magtawanan Tayo

Magtawanan  Tayo

Katulong

Tikboy: Mula ngayon anak, tanggap ka na naming na katulong sa bahay.                                       Iska: Maraming salamat po Sir. Pagkapatapos ng tanghalian, hinayaa lang ni 

       Iska ang mga hugasin.                                                                      

Tikboy: (Galit) Iska, Kelan ka pa magsisimulang maghugas ng pinagkainan?          

Iska:  Kasi Sir,  hindi pa kayo unang kumilos, e, di ba sabi ninyo katulong                           

       ako sa bahay.

Brayt

           `Junjun: Naaay! heto na ang grado ko. Napakataas!                                                                 

             Ina:  Ha!  Bakit ganito?Lahat    75.Itonasiguroang 

                  resulta ng palaging half  day na pagpasok sa paaralan.                                                                                      

             Junjun: Mataas na sa akin ang 75, Nay. Kasi,  kung whole day                                                                             kong pumasok, siguradong mas mataas pa ang grado ko.                                                      

             Ina: (Ngumiti, nagkuwenta) Naku, oo nga!Brayt ka tagala anak.                                                                 

             Felix  B. Daray                                                                                                                                           Digos City                                                            

Balik-lantaw sa mga Kalamidad sa Nasod

Balik-lantaw sa mga Kalamidad sa Nasod

Ni: Felix B. Daray

Sukad sa kahiayng panahon, giduaw kita sa nagkadaiyang mga natural nga kalamidad o katalagman--- bagyo, baha, landslides,pagbuto sa bulkan, linog ug uban pa. Ang atong nasod gilibotan sa  mga dagat, nag-atubang sa Pasipik Osyan, adunay daghang aktibong bulkan ug mga faultlines nga maoy hinungdan niini. Dili gyod kita makalingkawas, apan andam sa kanunay nga moatubang.

Atong sil-ipon ang mga mahinuklugong panghitabo sa atong kasaysayan.

Niadtong  Pebrero 1616 ang unang natala sa atong kasaysayan ang unang pagbusikad sa Bulkang Mayon nga gisulat usa ka Dutch explorer nga si Joris van Spilbergen; nga nahiabot sa Pilipinas isp usa ka  circumnavigator  trip o paglibot sa kalibotan. Matod pa niya, “usa ka major eruption,” apan walay gikatala niya kon pila  mga nakalas o danyos. Ang sunod nga pagbuto, nahitabo niadtong Pebrero 1, 1814 nga mikalas og 2,200 ka tawo; nalubong sa lava o lapok nga binuga ang lungsod sa Casagwa, mga kabalayan og suba. Mibuto  pag-usab niadtong Hulyo 6, 1881, matod pa sa sinulat ni Samuel Kneeland, usa ka naturalist, professor ug  geologist. Miabot og lima ka bulan ang pagbinuga og laba ug asupre nga midagayday sa palibot nga maoy nagapurma nga maanindot nga ‘ cone shape’ nga mao nay dagway karon. Gisundan sa usab niatong Hunyo 23, 1897 nga mihangtod sa pito ka adlaw nga nag-ulan og kalayo. Nalubong nga buhi ang kapin 400 ka tawo gikan sa mga barangay nga nagpalibot sa bulkan: San Roque, Mesirecordia ug Santo Nino. Mibusikad na pod pag-usab niadtong Septiyembre 23, 1984, apan way nakalas tungod sa dinaliang pag-evacuate sa warning sa PHIVOCS. Ang kinaulahiang pagbuto niadtong Disyembre 14, 2009,mitala og zero casualty tungod ang nasusing pagbantay sa bulkan sa taga PHIVOLCS. Hangtod sa pagsulat niini, 60,000  ka mga tawo  ang atua sa  evacuation centers samtang nagpaabot sa pagbuto sumala sa timailhan nga gipakita sa bulkan.

Pebrero 16, 1871, mibusikad ang  Bulkang Hibok-hibok sa Camiguin. Matod pa sa pagtuon, didto paingopn ang buga sa laba sa baybayon sulod sa upat ka tuig. Walay natala nga casualty. Ang giila nga unang pagbuto nahitabo niadtong 1949 diin milubong og 79 ka tawon nga buhi tungod sa pagbaha sa laba. Ug niadtong Disyembre 4,195, nahitabo ang unang pikakakusog nga pagbuto nga unang nasaksihan sa mga lumulupyo nga mibuga og nagkayo nga laba nga mibaha sa 19 ka kwadrado metros nga kayutaan sa Mambajao ug mikalas og subra sa 3,000 ka tawo. Sa wa pa mobuto ang bulkan, ang populasyon sa lugar mikabat nag 69,000 ka libo, apan sa paghuman og buto 34,000 na lamang ang nagpabilin; nag-alsa balotan tungod sa hilabihang kahadlok ug mibahin sa laing lugar Hangtod karon,way gipakita nga timailhan sa pagbuto sa pagtuon sa mga volcanologist; apan gipamatud-an nga  aktibong bulkan gihapon .

Agosto, 16, 1976, gitay-og ang mga  isla sa  Mindanao, sa Moro Gulf ug Sulu sa 7.6  magnitude nga linog nga  mipaulbo og  mga dagkong balod  o tsunami nga mikalas og 6,000 ka tawo. Kini ang unang nasinati nga tsunami sa Pilipinas. Matod pa sa usa ka survivor, sa wa pa miuyog ang yuta, kalit lang mga midako ang hunasan, ug maayo namong pagpanakop sa isda nga nagkisikisi kay nahubsan sa tubig. Apan sa paglabay sa 20 minutos, midaguok ang dagkongbalod  nga misay-a sa mga baybayon. Matod pa sa ulahing ihap sa  NDRRMC, moabot pag 8,000 ang nangamatay ug ang wa igkita o mising ug 80,000 ang nawad-an sa mga panimalay. Kini ang giila sa pinakabagsik nga kalamidad sa nasod. Mas kusog pa diay ning linoga nga miuyog  sa Bohol ug Kabisay-an niadtong Oktobre 15, 2013 ug mas daghan pa usab ang nangamatay.

Ocktubre 17, 1970,  gihapak ang Mindanao sa kabangis ni Titang nga miigo sa Davao del Sur ug mga kasikbit nga lugar sa Davao Region. Ang kanhi lungsod sa Digos maoy naigo sa pagbaha diin 1,551 ka tawo ang nangamatay gumikan sa kusog nga pag-ulan nga miapaw ang Digos River.

Septiyembre 1, 1984, mihapak ang bagyong Nitang sa Central Visayas. Ang hangin, pabalikbalik ang pag-landfall diin mikalas og 1,422. Ang kadaghanan sa mga biktima didto sa Negros Or. ug Cebu.

Hulyo, 18, 1990, usa ka makusog nga linog nga 6.8 intensity mitayog sa Luzon sa Cordillera Region, Central Luzon ug Metro Manila. Miguho  ang 28 ka mga bilding sama sa tulunghaan, hotel, pabrika ug business establishments. Miabot og 1,621 ang mga nakalas ug wa igkita o mising. Sa Cabanatuan City sa CCP building, 154 ka tawo ang natabunang buhi; na-trap ang 274, diin miabot pag lima ka adlaw hangtod nga na-rescuee ang mga biktima. Sa Dagupan City, 32 ang namatay ug 100,000 ang  nawad-an sa mga panimalay. Matod pa sa PHIVOCS, resulta sa paglihok sa Philippine Fault ug Marikina Fault.

Disyembre 17, 2011, mihapak ang bagyong Sendong sa Mindanao nga mikalas og 1,468 ka tawo sa Iligan City, Cagayan de Oro, Ozamis og mga kasikbit nga lugar tungod sa pagbaha, nga mikanap sa nga subdivisions.

Hunyo 16, 1991, mibusikad ang  Bulkang Pinatubo sa Zambales human sa upat ka siglo nga paghikatulog. Mibuga og  bilyon kubikong laba og pyroclastic debris nga miresulta sa pagbaha sa lahar. Sa kinatibuk-ang ihap, miabot og 847 ang nakalas, 184 ang samaran og napaso, ug 23 ang mising. Ang mga aso nga daw abog nga nanglupad sa kahanginan miabot pa sa Russia ug North America.

Nobiyembre 5, 1991, naigo sa bagyong  Uring ang Eastern Visayas. Uban sa  makusog nga ulan, gi-landslide ang  Saint Bernard sa Ormoc City diin mipatay ug  dili mominos 5,000; kadaghanan nalubong nga buhi. Usa kabarangay nga maoy natamaan halos nawala na sa mapa karon.

Oktobre 15, 2013, eksaktong alas 8:12 sa buntag, gitay-og ang duha ka lalawigan: Cebu ug Bohol sa usa ka linog nga may gikusgon nga magnitude 7.2. Sa katapusang ihap sa NDRRMC,(National Disaster Risk Reduction and Management Council)  niadtong Nobyembre 29, ang mga patay miabot og 228  apil ang  wa igkita ug 976 ang samara. Kaliboan ka mga molupyo ang nawad-an sa ilang pinuy-anan. 41 ka tulay ug 18 ka kalsada ang nangaguba.Nahugno ang mga karaang simbahan nga giilang mga heritage sites.  Ang danyos moabot og P 2,257 bilyones pesos sa mga imprastraktura, ug  mga balay ang nangaguba. Nangliki ang sementadong kalsada nga dili na maagian sa mga sakyanan. Grabeng kahadlok ang gibati sa mga katawhan didto sa Bohol kay miabot pag 3,198 ka aftershocks, 98 niini ang nabatyagan pa nila nga morag silag giduyan sa ilang balay.

Nobyembre 8, 2013, mihapak ang bagyong si Yolanda, ang giila nga kinakusgan nga bagyo sa kalibutan  nga miigo sa Samar, Leyte  Cebu ug mga kasikbit na probinseya sa Kabisay-an. Sa kinatibk-ang ihap sa mga nangamatay sa NDRRMC niadtong Nobyembre 29 mikabat og 5,598 ang namatay, 1,759 ang missing ug 26,136 ang samaron o injured. Kaliboan ang nawad-an og pinuy-anan.  Matod pa ni NDRRMC Director Eduardo del Rosario,” sa akong banabana moabot pag 10 ka libo ang patay kay daghan pang patay sa bukid ang wa maapil og ihap kay wa namo maabot.” Ang danyos   mosaka ngadto sa P27.8 bilyones; P15.5  imprastratura ug P12.3 sa agrikultura. Nag-ilaid pa hangtud karon ang mga biktima sa kalisod sa kakulang sa pagkaon, sakit ug way kapanginabuhian. Bisan sa pagdagsa sa mga hinabang o ayuda gikan sa mga laing nasod, dili gihapoan pag-igo sa panginahanglan.

Daghan pa kaayong mga kalamidad sama sa bagyo, pagbaha ug pagbuto sa bulkan nga wa nato mahisgoti.  Daghan pang  nakalas o mising nga wa  maihap. Matag tuig moagi ang kapin 20 ka bagyo dinhi segun pa sa PAGASA. Dili gyod kita kalikay niiini tungod sa atong kahimtang nga agianan kita sa hangin gikan sa Pasipiko. Daghan usab kitag mga aktibong bulkan.Sa matag karon ug unya ato kining mahiagoman. Walay makaligkawas sa mga katalagman.

Kon basehan nato ang  danyos ug nangamatay, nag-una si Yolanda, ang giila nga pinakakusog ug pinakabagsik nga bagyo sa kasaysayan sa kalibotan. Sukad masukad kadto pang panahona nga gipataas ang signal 4.

Kining mga nanghitabong kalamidad dili kita mobasol nga pagbuot kini sa Kahitas-an o sa kinaiyahan ba kaha. Usa sa gipasanginlan  sa pagbaha ang  epekto sa global warming, apan niadtong nga 1970’s  daghan na man ang mga nasinating pagbaha.

Ug tungod niining dili kalikayang mga kalamidad, ang  atong gobyerno naglusad ug daghang programa sama sa: mga rescue team,Disaster CoordinatingCouncils ug mga Volunteer Team aron  moayuda sa mga biktima.

Diha sa katalagman, atong maamgohan ang mga kaguol, kasakit, pagbakho, kasuko ug kahadlok, apan lumalabay lang kini. Anaa  kanunay ang pagsubang sa adlaw nga  nagdasig sa pagtugkad sa  atong kusog nga mosagubang niini. Kita amdan kanunay nga mobangon. Ug labaw sa tanan,  sa kanunay, mangaliya  kita sa Kahitas-an, nga ilikay  sa mga kadaotan, ug andam kitang moatubang niini.

Picture 1- Bagyong Yolanda,      Picure 2- Linog sa Bohol,   Picture 3- Pagbuto sa Pinatubo

Picture 4-  Pagbuto sa Bulkang Mayon,    Picture 5-Pagbaha sa Ormoc City

Picture 6- Linog sa Moro Gulf

Kasaysayan ng Davao

Ang Kasaysayan ng Davao

Ni Felix B. Daray

            Ang Davao Region, kinikilala ngayon ng pinakamalakas  na pag-unlad sa ekonomiya, negosyo, at politikal sa pulo ng Mindanao. Mula sa isang higanteng Davao, sa kasalukuyan ay naging limang lalawigan at anim sa dakbayan.  Ang Dakbayan ng Davao  ay ang sentrong rehiyon ng Region 11 (Southern Mindanao).

Ang salitang Davao,  nagmula sa katutubong salita na dabao o duhwow na binigkas  ng unang mga ninuno mula sa tribong Tagabawa at Bagobo na naglalarawan sa Davao River.  Kung tanongin kong saan pupunta o saan galling ay agad sisnagot ka ng “davah” at tinuro ang direksiyon sa lugar na ngayon ay Trading. Ang duhwow ay nagpahiwatig ng lugar na nagbarter ang mga ninuno at Insek  sa mga produkto sa bukid kagaya nga mga halamang ugat o rootcrops sa mga tela, hinabing kumot, at mga alahas. Sa ngayon ang tinutukoy ay ang tinawag na Boulevard sa ngayon. Ayon sa iba, ang davah ay ang lugar na ngayon ay ang Bolton Bridge na malapit sa  bukana nga Davao River.

Iba’t-ibang  tribo ang naninirahan  ng Davao  noong  hindi pa nakarating  ang unang Katsila na si Don Jose Uyangoren noong 1848. Sa kalagitnaan ng Cotabato at Bukidnon, makikita ang mga  Bagobo. Sa mga pook na ngayon ay tinatawag  na  Lasang, Tuganay, Bingkungan, Libuganon at Hijo  ay doon  naninirahan  ang mga tribong Muslim o Kalagan. Sa bulubunduking lugar ng Maragusan nakita ang mga Mansaka.  Sa bandang Cateel at Mati, makita naman  ang mga Mandaya at Manobo. Kong patungo ka ng Malita at Sarangani, matatagpuan ang mga  katutubong  Sangil ug B’laan.  Dito  naman   sa Bansalan ang mga Bagobo. At  malapit sa paligid  ng  Bundok Apo, namumuhay  ang mga Bagobo at Ata  patungo  sa kagubatan ng Kapalong.

Nang dumating si Uyanguren  sa pagpalaganap ng Kristiyanismo sa  utos sa hari ng  Espanya; tinawag ang Davao na Nueva Vergara . Siya ang itinurong unang gobernador. Bago na-convert ang mga katutubo ng Kristiyanismo, nakipaglaban siya sa mga matatapang na kasamahan  ni Dato Bago, isang Muslim  at  ang mga tauhan nga magdirigmang si Datu Daupan.

 Taong 1867 nagsimula   ang unang settlement ng  Davao sa pagpatayo nga mga bahay malapit ilog na  ngayon ay  Bolton Bridge , patungong San Pedro Street , at sa ngayon, ang Saint Peters Cathedral na may 526 ka  taong mga Bisaya, Muslim at ilang katutubo.          

Taong 1890,  bumilis  ang pagdami nga mga  taong gustong maninirahan sa Davao  sa mga   lugar na sa ngayon ay barangay Tiggato at Maa. Ang kinikilalang  promenenting residente ay sila si Don Teodoro Palma Gil at Don Francisco Bangoy.

Taon 1903, nakarating sa Davao ang isang  Hapon na si Kichisaburo Ohta, sa pahintulot ng  Amerikanong Civil Governor na si  William  T.Taft . Pinalaganap niya ang agrikultura sa pagtatananim ng abaka, lubi at saging. Nagsimulang dumating ang mga  dayuhan mula sa Visayas at Luzon, tulad nga mga Boholano, Ilokano at Hilonggo na gustong kumita at magtrabaho sa maluluwag na plantasyon nga abaka. Dito nagsimula ang paglakas ng pag-unlad  sa  negosyo at kalakalan sa Davao.  Maraming nahikayat nga magkaroon ng matabang lupa. Ibinarter ng mga ninuno ang bahagi sa kanilang malawak nga lupain ng  tabako tinawag na Tres V, ( anim nga bilog na tinustos sa loob ng isang  pakite na maaring makagawa nga tatlong V), ang  kanilang lupain. Mapakasarap sa kanila ang pagtikim ng tabako na bago  pa sa kanilang paningin.  Ang iba, binarter nila ng dela-delatang sardinas. Sa ganon, nagsimulan ng nakapagmamay-ari  ang mga dayo ng lupa mula sa mga  katutubo.

 Marso 16, 1936 si  Kongresman Romualdo Quimpo nagpasa ng Batas,  Bill No. 609, Commonwealth Act No. 51 na naglikha na maging dakbayan na may populasyon nga 68,000 ka tao. Giinugurahan  na isang  chartered city noong Oktubre 16, 1936. Ang unang mayor na tinuro  o appointed ay si Hon. Santiago Artiaga. Mula noon, ang Siyudad sa Davao ay naging kapital  ng malawak na nag-isang lalawigan ng Davao. Iilang bayan pa lamang ang sinasakop tulad ng: Asuncion, Kapalong, Tagum, Mawab, Compostela Monkayo, Panabo, Santa Cruz,  Bansalan, Digos, Padala,  Malalag, Malita,  Jose Abad Santo, Babak, Kaputian , Samal, Pantukan, Lupon, Mati, Sigaboy, Cateel ug Manay. 

 Hunyo 17, 1967,  sa pamamagitan nga batas ni Kongresman  Lorenzo Sarmiento, RA No. 4867 nahati ng  tatlong lalawigan  ang Davao:  Davao del Norte, Davao del Sur at Davao Oriental.  Ang Davao del Norte nabiyak  muli noong March 7, 1998  sa Bill No. 8470 ng paglikha  ng  Compostela Valley Province o Comval.  At  sa nakalipas na taon Hulyo 23, 2013,  sa pamamagitan ng RA 10360, nahati na naman ang Davao del Sur. Ang bagong lalawigan  ay tinawag na Davao Occidental na  ang sentrong kapital ay ang bayan ng  Malita.  Sa ganon, naging limang lalawigan na ang buong Davao

 Marso 7 1998  sa RA No. 8471, naging  siyudad ang mga isla ng  Babak at Samal, tinawag  na  Island Garden City of Samal.  Sinundan na naman ang pagkasiyudad ang Tagum City noong 1998.  Septiyembre 8, 1999  naging siyudad ang Digos  sa Batas RA 2309 na pinasa ni Kongresman Douglas Cagas. Marso  31, 2001, muling nasiyudad ang Panabo City sa RA 9015. At ang pinakabunsong siyudad, ang Mati City  noong Hulyo 23, 2007.

Makikita sa  mga lambak, kapatagan at bulubunduking  lugar ng Davao Region ang mga malalawak na plantasyon ng saging, mangga, maisan, palayan at  orchids farms. Dito matitikman ang durian, pomelo oranges, mangosteen at ibang  mga prutas. Matitingnan natin  ang ubod ng ganda, ang Bundok Apo, na  laging dinarayo ng mga  turista; kasali  ang mga beach resorts, zipline  ng Kapatagan Digos, monkey eating eagle o agila sa Malagos, Calinan at iba pa. Sa bukid  sa Diwalwal, Comval Province, matatagpuan ang  malawak na mining area ng ginto.

Ang Siyudad  ng Davao, base sa Census and Stalistics Office 2010, umabot na tayo ng 2.22 milyon ka tao. Kinikilala ang siyudad na pinakamalaki  sa buong mundo base sa area na 2,443.61 kilometro kuwadrado; ikatlo sa Pilipinas at nangunguna sa buong Mindanao. Base sa estimate, umabot na tayo ngayon ng 5 milyon  ang  buong Region 11.

Ang mga natural born sa Davao  mula sa halo-halong rasa tulad ng  katutubo, Bisaya , Tagalog, o foreigner, tinawag ngayon na  ‘Davawenyo,’ hindi nagpapahiwatig na ang tinutukoy ay ang mga tao lamang ng  siyudad ng Davao, kong  hindi ang buong Davao Region. Sento porsento sa  Davawenyo, ay karaniwang makapagsalita  at makaintindi ng wikang Bisayan-Cebuano  bilang pang-araw-araw na komunikasyon; itinuring na dominant language ng Davao. Malakas  at mabisa pa rin ang pagkakaintindi ng wikang Filipino , bilang pambansang wika.

Wow! Kayraming tao na sa   Davao;  mula sa isang  malaking lalawigan,  ilang beses na nahahati tanda ng  pag-unlad sa ekonomiya at  paglaki  ng populasyon. Sa kasalukuyan, ang Davao Region o Southern  Mindanao ang nabubuo nga aning na dakbayan at limang lalawigan.

Pulongbay, Atong kutawon ang utok aron makita ang pulong

PULONGBAY

Ni: Felix B. Daray

Digos City

	1	2	3	4		5	6	7
8		9			10					11
12	13		14						15
16		17		18				19
20			21				22
	23					24
25					26		27			28
29				30		31		32
33			34				35		36
		37						38
	39					40

PABABAG:

1.  Regalo            

5. Tihik, gahi mohatag

9. Gamit sa pagluto

12. Old Testament

14. Wala nay ginikanan

15. Iglalanggitik nga unanggitik o prefix

16. Dinhi, diri

18. Itom nga duga sa nukos

19. Pagdagpi sa palad  (kon doblehon)

20. Lungsod sa Bohol

22. Hikot o higot

23. Pamugha sa kahoy

24. Supak sa balaod, nakalapas

25. Kami ang tag-iya

27.Tawag  o angga sa usa ka babaye

29. Parte sa tiil

30. libo

32. Pagtahod sa dato nga tawo

33. Tinagalog sa is 

34. Ipasala

36. Agda sa paglakaw (minubo)

37. Mouswag, modaghan

39. Drowing sa mga lokasyon sa lugar

40. Angga ni Francisca

PAUBOS

2. Anti Meridian o  buntag

3. Titulo o pagtahod  sa santos

4. Diha, didto

5. Brand sa aciete

6. Personal pronoun  nga  Binisaya

7. Nota sa musika

8. Pakigpulong sa presidente sa estado

10. Pangalan sa usa ka senador

11.Kapayas nga dili mobunga

13. Gisalikway, gibiaybiay

15. Kasuko 

17. Ipaadto

19. Tiilan sa mga tudlo, mokumkom

21. Diin

22. Gisulatan sa presyo sa baligya

25. Busa

26. Linya sa mga tawo

28. Hanas, kabisado

30. Uga, way tubig

31. Lasa

34. Standard Operating Procedure

35. _ _ _  CBN

37. Master of Arts

38. Usa ka matang sa peste (kon  doblehon