The Only Republic of Bohol
Ni Felix B. Daray
. “Even today, the people of Bohol are misled to believe that
the Republic of Bohol was during the Dagohoy Revolution. It was not. The
Republic of Bohol with its separate constitution and elected officials was
declared on June 11, 1899.” ---Jess Tirol
Sa panahon sa rebulosyon ang probinsiya sa Bohol sakop sa Gobierno de
Canton de Visayas o Federal Government of the Visayas, diin ang headquarter didto sa Santa Barbara
Iloilo. . Malinawon kaayo ang Bohol. Walay
kaayoy mga pang-atake ug engkuwento sa puwersang Katsila ug mga Katipunero ang
nahitabo.
Human giproklamar ni Hen.
Emilio Aguinaldo ang Unang Republika ng Pilipinas o First
Philippine Republic niadtong Enero 23, 1899 sa Malolos Bulacan, nagapadayon
ang Gobierno. sanglit wala pay kagubot
didto sa Bohol. Ug gani, wala silay kontak sa bag-ong kagamhanan ni Aguinaldo.
Pagka Pebrero 11, 1899
giatake ang headquarter sa Santa
Barbara Iloilo sa mga invading nga
mga mga Amerikano kay mipadayon nag silaab ang Gubat Pilipino- Amerikano. Ang
Bohol nahimulag sa Gobierno Canton tungod sa pagkahagba niini. Apan malinawon gihapon ang ilang probinsiya sanglit wala pay
nahi-abot nga mga puwersang Amerikano.
Pagka Hunyo 11, 1899, ang
mga mayores sa kalungsoran sa Bohol nagkatigom sa Provincial Capitol Building
aron pagpanday og bag-ong konstitusyon. Ug diha-diha gidungan pagpili ang mga
opisyales; ug malamposong gideklarar ang
Republic of Bohol.
Ang mga opisyales nga
napili: Presidente, Don Bernabe Reyes; Bise Presidente, Don Salustiano Borja;
Minister of Finance, Don Rafael Reyes; Minister of Justice, Don Eduardo
Calceta; Minister of Police, Don Macario Sarmiento.
Misugod dayon ang paglihok
ang mga opisyales sa pagmunag taxation,
budget, police force, postal system ug departamento sa public works aron pagmintinar sa maayong kadalanan. Ang school system gidumala sa Romano
Katolikong simbahan diin gipadayon pagtudlo ang Espanyol o Spanish language ug
BInisaya. Aduna silay kaugalingong selyo ug bandila. Ang Minister of Finance nagpahigayon og
rehistro sa mga kayutaan. Daghang mga uncontested
lots kay matod pa ni Judge Pedro Rich, “
lands were already registered even before the coming of the Americans, We know
that during the Spanish era only few
parcels of lands were registeted.” KIni usa
sa magpamatuod nga nahimo kini,
sa hamubo nga panahon sa pag-exist sa
Republic of Bohol.”
Sa dihang misulod na ang
mga invading American kay lagi gusto
na nilang sakopon ang tibuok PIlipnas, giila ang pagkalihitimo sa ilang
gobyerno. Nakabelib sila sa postal system,
ug gitugotan nga nakaabot gawas sa nasod ang mga sulat tungod kay adunay kaugalingon selyo o Bohol Republic stamp. Aduna
silay papel nga kuwarta nga gimarkahan ug Bohol Republic.
Ang Republic of Bohol nag-exist nga gawasnon sukad niadtong Hunyo
11, 1899 hangtod sa Marso 17, 1900. Nag-coexist
ug nakig-coordinate sila sa mga
misulod nga mga Amerikano hangtod Septiyembre
1, 1900. Pagka Enero 1901,si Pedro Samson kauban sa 2,000 ka mga rebeldeng Bol-anon misurender ngadto kang Hen. Hudges. Mipadayon
sa pagpangatake ang mga sundalong Kano kay
gusto na nilang sakopon ang kinatibuk-ang Pilipinas, ubos sa mando ni Hen. Wesley Merrit, ang
unang US Military Government Governor sa Pilipinas.
Disyembre 23, 1901, sa
negosasyon ni Pantaleon del Rosario, misurender ang kinagtibuk-ang
puwersang Bol-anon. Ug dinhi mabugto ang
Republic of Bohol. Pagka Marso 1917, pinaagi
sa Commonwealth Act 2711, nahibalik
pagkalungsod ang Bohol nga mao ang kasamtangan karon.
Usahay man god, jagajagaan ang mga Bol-anon kay panahon sa Mayo mouli sa “Republic of Bohol” kay mamista. Matagbaw
ka sa kaon kay eat all you can. Apan dili
kini jagajaga kay tinuod nga adunay “Republic
of Bohol” kanhi nga mibarog sa
panginahanglan ug katuyoan sa katawhang Bol-anon; nag-exist ug natala sa
kasaysayang PiIipinhon.
Sa
pagkatinuod, haom pod kon tawgon nato nga
“The one and Only Republic of
Bohol,” tungod kay talagsaon; way nahitabo nga susama niini dinhi sa
Pilipinas, didto ra sa Bohol.
Mabuhi ang Probinsiya sa Bohol nga kanhi
Republic of Bohol. Karong tuig 2015 maoy ika-116 nga kasumaran sa pagkamugna niini niadtong
Hunyo 11, 1899.
